SỰ CỐ MÔI TRƯỜNG VÀ BIỆN PHÁP ỨNG PHÓ

 

SỰ CỐ MÔI TRƯỜNG VÀ BIỆN PHÁP ỨNG PHÓ

1.         Sự cố môi trường là gì?

Sự cố môi trường là sự cố xảy ra trong quá trình hoạt động của con người hoặc biến đổi của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái hoặc biến đổi môi trường nghiêm trọng.

Các sự cố ô nhiễm môi trường rất đa dạng, từ cháy nổ, rò rỉ hóa chất, thảm họa chìm tàu, tai nạn khi chuyên chở hóa chất, rò rỉ chất thải hay việc vận hành hệ thống xử lý chất thải không đạt yêu cầu. Dù có thể được tạo ra một cách vô tình hoặc cố ý, những sự cố này đều có những ảnh hưởng nhất định đến môi trường và sức khỏe cộng đồng. Tùy theo mức độ ảnh hưởng, các sự cố môi trường có thể được phân loại thành 4 nhóm chính:

• Nhóm 1: Những sự cố gây tác động lớn, bền vững, ở phạm vi rộng hoặc nghiêm trọng đối với không khí, đất, nước, con người, tài sản, sinh thái, môi trường sống.
• Nhóm 2: Những sự cố gây tác động đáng kể đến môi trường, con người và tài sản.
• Nhóm 3: Những sự cố gây những tác động nhỏ đến môi trường.
• Nhóm 4: Những sự cố gây tác động không đáng kể.

Theo báo cáo của Anh, hàng năm, quốc gia này có khoảng 22.000 sự cố ô nhiễm môi trường với chi phí xử lý lên đến 5 triệu bảng. Năm 2012, số lượng các sự cố được đánh giá là nghiêm trọng và đáng kể tương ứng 61 và 556 vụ. Trong đó, 22% số lượng các sự cố không xác định được nguyên nhân, 28% từ lĩnh vực xử lý chất thải, 16% từ lĩnh vực nông nghiệp, 11% từ lĩnh vực giao thông, 8% từ công nghiệp và còn lại là những lĩnh vực khác. Những sự cố này gây tác động ở mức độ khác nhau. Năm 2009, nước thải chứa chất cyanide từ nhà máy xử lý nước thải đã bị rò rỉ ra sông. Sự cố này đã làm gần như toàn bộ tôm cá trên đoạn sông dài 21 km thuộc sông Trent (Anh) bị chết. Chi phí ứng phó sự cố này lên đến 300,000 bảng Anh.

2. Phòng ngừa sự cố môi trường:

Kinh nghiệm ở các nước cho thấy các sự cố môi trường hoàn toàn có thể phòng tránh và giảm thiểu. Đối với các lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro, chủ cơ sở có trách nhiệm thực hiện đánh giá  để phân tích các rủi ro, xác định khu vực có thể bị ảnh hưởng và từ đó xây dựng kế hoạch quản lý rủi ro. Từ kết quả đánh giá rủi ro, chủ cơ sở có thể tiến hành thay đổi nguyên vật liệu hoặc thậm chí điều chỉnh công nghệ nếu có thể để giảm thiểu rủi ro. Một số giải pháp công nghệ có thể áp dụng như xây dựng các hồ điều hòa để chứa nước thải sau xử lý trước khi thải ra môi trường và  cũng để phòng rủi ro trong trường hợp hệ thống xử lý nước thải không được vận hành đúng yêu cầu. Bên cạnh đó, chủ cơ sở có trách nhiệm mua sắm các trang bị cần thiết và tổ chức đào tạo cho nhân viên. Ngoài ra, đối những loại hình dự án tiềm ẩn nhiều rủi ro, chủ dự án cần thông báo cho cộng đồng dân cư trong phạm vi bị ảnh hưởng để họ có thể chủ động hơn trong trường hợp sự cố có thể xảy ra trên thực tế. Để có thể hạn chế sự cố môi trường, Việt Nam cần hoàn thiện hệ thống chính sách ứng phó sự cố ô nhiễm môi trường. Bên cạnh đó, Việt Nam cần nhanh chóng áp dụng cách tiếp quản lý rủi ro đối với các dự án phát triển, đặc biệt với những loại hình dự án tiềm ẩn nhiều rủi ro, cần thực hiện đánh giá rủi ro và xây dựng kế hoạch quản lý cụ thể. Song song với đó, cần nâng cao hiệu quả quản lý đối với các nguồn thải và tăng cường minh bạch các thông tin liên quan.

 

3. Lập kế hoạch phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường

Lắp đặt thiết bị, dụng cụ, phương tiện ứng phó sự cố môi trường;

Đào tạo, huấn luyện, xây dựng lực lượng tại chỗ ứng phó sự cố môi trường;

Thực hiện chế độ kiểm tra thường xuyên, áp dụng biện pháp an toàn theo quy định của pháp luật;

Có biện pháp loại trừ nguyên nhân gây ra sự cố môi trường khi phát hiện có dấu hiệu sự cố môi trường.

Kế hoạch phòng ngừa ứng phó sự cố môi trường càng chi tiết, đầy đủ thì càng giúp cho công tác phòng ngừa và ứng phó khắc phục càng hiệu quả.

Xác định nguy cơ xảy ra sự cố môi trường trong quá trình hoạt động

– Xác định nguy cơ xảy ra các sự cố trong các công đoạn sản xuất, kinh doanh, dịch vụ (tràn, đổ, cháy, nổ, rò rỉ, thiên tai…).

– Xác định nguy cơ xảy ra các sự cố trong các hoạt động xử lý nước thải, xử lý khí thải, quản lý chất thải rắn và chất thải nguy hại (tràn, đổ, cháy, nổ, rò rỉ, thiên tai…).

– Dự báo phạm vi, mức độ ảnh hưởng của từng nguy cơ.

Phương án phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường

– Phương án kiểm tra, bảo dưỡng, thay thế và danh sách các thiết bị tại các công đoạn sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ xảy ra sự cố môi trường.

– Các biện pháp phòng ngừa đối với từng nguy cơ xảy ra sự cố môi trường đã xác định

– Phương án sắp xếp vị trí của các khu vực sản xuất của cơ sở nhằm giảm mức độ ảnh hưởng tiêu cực khi sự cố xảy ra.

– Phương án đảm bảo nguồn lực (nhân lực, vật tư, trang thiết bị, tài chính) của cơ sở để sẵn sàng ứng phó, khắc phục sự cố môi trường.

– Cơ chế phối hợp và vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài cơ sở trong việc phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường.

– Các biện pháp cảnh báo, báo động, đảm bảo an ninh và bố trí giao thông để phòng ngừa và ứng phó sự cố tại cơ sở.

– Phương án đào tạo, tập huấn, diễn tập, phổ biến thông tin về phòng ngừa, ứng phó sự cố cho các cán bộ, công nhân viên của cơ sở và tổ chức, cá nhân có liên quan bên ngoài cơ sở.

– Quy trình ứng phó đối với các tình huống xảy ra sự cố môi trường tại cơ sở (các biện pháp khẩn cấp, ưu tiên; phương thức báo động, thông báo, sơ tán và huy động nguồn nhân lực, trang thiết bị ứng phó…).

Các thông tin, tài liệu liên quan

– Các thông tin kỹ thuật liên quan tới hàng hóa, hóa chất hoặc chất ô nhiễm phát sinh do sự cố môi trường.

– Danh mục và các thông tin kỹ thuật của các trang thiết bị, phương tiện, vật tư… ứng phó sự cố của cơ sở.

– Danh mục và các thông tin về các trang thiết bị, phương tiện, vật tư… ứng phó sự cố của các đơn vị lân cận cơ sở, nếu có.

– Bản đồ/sơ đồ tổng thể của cơ sở trong đó bao gồm vị trí của các khu vực có nguy cơ xảy ra sự cố; các khu vực nhạy cảm (ví dụ khu vực dân cư lân cận…); các vị trí sơ tán khi sự cố xảy ra; các vị trí bố trí trang thiết bị, vật tư ứng phó sự cố; hệ thống giao thông khi ứng phó sự cố.

– Tài liệu, thông tin về các cơ sở, công trình lân cận.

– Danh sách liên lạc nội bộ và các đơn vị liên quan tới công tác ứng phó sự cố tại địa phương (Công an tỉnh/thành phố, quận/huyện, xã/phường; Phòng cháy chữa cháy; Bệnh viện, cơ sở y tế gần nhất; Đơn vị quân đội…).

– Sơ đồ tổ chức, chức năng và trách nhiệm cụ thể của lực lượng ứng phó sự cố tại cơ sở và thông tin liên lạc kèm theo.

Trên thực tế, dù đã có những bước chuyển biến tích cực về công tác phòng ngừa, ứng phó với sự cố môi trường. Vấn đề khắc phục hậu quả của sự cố môi trường còn khá là kém hiệu quả, gây nên những tác hại xấu đối với sức khỏe con người. Đối với mỗi sự cố môi trường sẽ đều có những biện pháp xử lý, khắc phục và phòng ngừa.

Tuy nhiên, như chúng ta đã thấy, các công tác khắc phục và phòng ngừa, xử lý sự cố môi trường còn chưa phát huy hết hiệu quả do các quy định được đề ra trong Luật Bảo vệ môi trường còn chưa rõ ràng.

Để có thể quán triệt về trách nhiệm bảo vệ và khắc phục sự cố môi trường thì các cơ sở kinh doanh, các tổ chức, cá nhân cần nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm của mình đối với việc khắc phục và phòng ngừa sự cố môi trường. Những gợi ý thiết thực ngay sau đây sẽ giúp các bạn dễ dàng tìm được biện pháp khắc phục sự cố môi trường phù hợp.

Trong Luật bảo vệ môi trường nhấn mạnh về tầm quan trọng của việc phòng ngừa và khắc phục các sự cố môi trường. Đất nước Việt Nam ta đã chứng kiến rất nhiều sự cố môi trường diễn ra theo năm tháng, do những hoạt động thiếu ý thức của con người gây ra những biến đổi bất thường đối với thiên nhiên và khí hậu trong nước.

Trên thực tế, dù đã có những bước chuyển biến tích cực về công tác phòng ngừa, ứng phó với sự cố môi trường, nhưng nhìn chung thì các công tác phòng ngừa sự cố vẫn còn lúng túng, chưa đạt hiệu quả khi đi vào áp dụng thực tế mỗi khi có sự cố diễn ra.

Vấn đề khắc phục hậu quả của sự cố môi trường còn khá là kém hiệu quả, gây nên những tác hại xấu đối với sức khỏe con người.

Đối với mỗi sự cố môi trường sẽ đều có những biện pháp xử lý, khắc phục và phòng ngừa. Tuy nhiên, các công tác khắc phục và phòng ngừa, xử lý sự cố môi trường còn chưa phát huy hết hiệu quả do các quy định được đề ra trong Luật Bảo vệ môi trường còn chưa rõ ràng.

Để có thể quán triệt về trách nhiệm bảo vệ và khắc phục sự cố môi trường thì các cơ sở kinh doanh, các tổ chức, cá nhân cần nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm của mình đối với việc khắc phục và phòng ngừa sự cố môi trường. Những gợi ý thiết thực ngay sau đây sẽ giúp các bạn dễ dàng tìm được biện pháp khắc phục sự cố môi trường phù hợp.

+ Lập kế hoạch chi tiết cho công tác phòng ngừa và ứng phó bất cứ khi nào sự cố môi trường xảy ra.

+ Tiến hành lắp đặt những thiết bị, những dụng cụ và các phương tiện ứng phó để có thể đào tạo, huấn luyện các cá nhân, đội ngũ người dân ứng phó với các sự cố môi trường.

+ Thường xuyên kiếm tra và áp dụng những biện pháp an toàn, tuân thủ theo đúng với quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường

+ Đồng thời, khi xử lý, phòng ngừa sự cố môi trường thì chúng ta cần có biện pháp loại trừ các nguyên nhân gây ra sự cố môi trường ngay khi nhận thấy có sự cố môi trường xảy ra.

Bởi vì sự cố môi trường diễn ra một cách bất ngờ và vô cùng phức tạp. Chính vì thế mà rất dễ gây ra sự lúng túng và lo lắng, hoảng loạn đối với người dân, các cơ sở kinh doanh, sản xuất. Các lãnh đạo chính quyền địa phương cần có biện pháp phòng chống, tổ chức các buổi tập huấn để ứng phó đối với mỗi sự cố môi trường để kịp thời ứng phó đối với mỗi sự cố môi trường.

Những công cụ có thể giúp các bạn phòng ngừa và ứng phó đối với các sự cố môi trường bao gồm:

+ Chính sách và pháp luật: Nhà nước cần áp dụng và đưa ra các điều luật một cách chi tiết, rõ ràng để quy định đối với việc sống chung và bảo vệ môi trường sống. Đưa ra các văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ và phòng ngừa chi tiết và phân loại rõ ràng. Chẳng hạn như kế hoạch phòng ngừa và ứng phó đối với sự cố tràn dầu, kế hoạch phòng ngừa và ứng phó đối với sự cố hóa chất độc hại lan tràn ra không khí.

+ Công cụ kinh tế: Nền kinh tế trên đà phát triển đồng nghĩa với việc sẽ có nhiều điều kiện để nhanh chóng giải quyết các vấn đề về sự cố môi trường.

+ Công cụ về kỹ thuật: Khi có sự cố môi trường diễn ra thì chúng ta cần sử dụng đúng các loại máy móc hỗ trợ cho quá trình khắc phục sự cố môi trường.

+ Công cụ giáo dục và truyền thông: Để giảm thiếu đáng kể các sự cố môi trường thì con người cần có sự hiểu biết về sự cố môi trường, có ý thức bảo vệ môi trường sống của con người và môi trường sinh thái của các loài động thực vật trong tự nhiên. Các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục và phổ biến rộng rãi những kiến thức, tác hại của sự cố môi trường đối với đời sống người dân.

xem thêm bài viết về các sự cố môi trường và biện pháp ứng phó